Conservatoir beslag: een verschil tussen alles of niets!

Veel bedrijven en andere schuldeisers weten maar al te goed dat als hun contractspartij (hierna: “schuldenaar”) niet volgens afspraak betaalt, zij eerst een gerechtelijke procedure moeten voeren voordat zij, zo nodig middels beslaglegging, betaling kunnen afdwingen. Wat veel bedrijven echter niet weten is dat beslaglegging ook al mogelijk is vóór of tijdens de gerechtelijke procedure, terwijl juist die beslaglegging een verschil kan betekenen tussen alles of niets en zeer snel resultaat kan bereiken (!). Om die reden leg ik in dit artikel uit hoe dit precies zit en in zijn werk gaat. Daarbij ga ik eerst kort in op het verschil tussen genoemde beslagleggingen.

Onderscheid executoriaal beslag en conservatoir beslag

Uitgangspunt voor het kunnen leggen van beslag is dat er eerst een gerechtelijke procedure wordt gevoerd. Als de schuldenaar vervolgens door de rechter tot betaling is veroordeeld en hij betaalt (nog steeds) niet vrijwillig, dan kan op grond van het vonnis beslag worden gelegd door een deurwaarder. Dit wordt ook wel executoriaal beslag genoemd. Dit is echter niet de enige vorm van beslaglegging. Zoals in de inleiding al opgemerkt, kan er immers ook al vóór of tijdens de gerechtelijke procedure beslag worden gelegd, ook wel conservatoir beslag genoemd. In principe kan (nagenoeg) overal beslag op worden gelegd. Voorbeelden zijn een banksaldo, een voertuig, een boot, een woning of bedrijfspand, een inboedel (van bovengemiddelde waarde), aandelen in een vennootschap en gelden die de schuldenaar nog te goed heeft van andere partijen (lees: vorderingen op derden), zoals klanten.

Doel conservatoir beslag: rechten veilig stellen

Waar executoriaal beslag ten doel heeft om nakoming van de verplichtingen uit hoofde van het vonnis af te dwingen, is conservatoir beslag bedoeld om de rechten van de schuldeiser zeker te stellen. Wat makkelijker uitgelegd: de schuldeiser is van mening bepaalde rechten te hebben, in de meeste gevallen recht op betaling, en wil voordat de rechter hierover oordeelt doormiddel van beslaglegging verzekeren dat hij die rechten ook daadwerkelijk kan uitoefenen. Veelal is dit ingegeven door de (terechte) vrees van de schuldeiser dat als hij pas tot (executoriale) beslaglegging overgaat nadat de rechter heeft geoordeeld, er niets meer te halen is bij de schuldenaar, bijvoorbeeld omdat de schuldenaar in de tussentijd al zijn bezittingen (lees: vermogen) vervreemdt en/of overhevelt naar een ander(e vennootschap). Het grote verschil met een executoriaal beslag, is dat een conservatoir beslag niet direct kan worden uitgewonnen. Dit kan pas nadat de schuldeiser in de inhoudelijke gerechtelijke procedure in het gelijk is gesteld, bijvoorbeeld doordat de schuldenaar is veroordeeld tot betaling aan de schuldeiser.

Conservatoir beslag kan tot zeer snel resultaat leiden

Een belangrijk bijkomend effect van conservatoir beslag - en meer dan eens zelfs het hoofddoel van de schuldeiser - is dat dit de schuldenaar ertoe kan bewegen om zijn verplichtingen richting de schuldeiser alsnog na te komen ter opheffing van het beslag. Het conservatoir beslag kan namelijk behoorlijk in de weg zitten, bijvoorbeeld omdat door het beslag op het banksaldo salarissen niet meer kunnen worden betaald of geen materialen meer kunnen worden gekocht ten behoeve van lopende opdrachten/werkzaamheden. Zeker de schuldenaar die toch eigenlijk wel weet dat hij een zwakke zaak heeft en dat de kans dus groot is dat hij in de inhoudelijke procedure in het ongelijk zal worden gesteld, zal eieren voor zijn geld kiezen. Maar ook een schuldenaar die van mening is een sterke zaak te hebben, zal het liefst zo snel mogelijk van zo een beslag af willen. Het komt dan ook regelmatig voor dat het conservatoir beslag aanleiding voor een schuldenaar is om een schikking te treffen ter opheffing van het beslag. Vaak hoeft er dan geen inhoudelijke gerechtelijke procedure meer te worden gestart of voortgezet en heeft de schuldeiser dus ‘binnen no time’ resultaat bereikt.

Werkwijze conservatoir beslag

Om conservatoir beslag te kunnen leggen is toestemming nodig van de voorzieningenrechter. Hiervoor zal door een advocaat een verzoekschrift moeten worden opgesteld en ingediend, waarin onder andere wordt onderbouwd voor welke vordering de schuldeiser beslag wil leggen, of er verweer bekend is van de schuldenaar en zo ja, waarom dat verweer volgens de schuldeiser niet opgaat, op welke bezittingen de schuldeiser beslag wil leggen, waarom het noodzakelijk is om daar nu al beslag op te leggen en niet gewacht kan worden tot na de inhoudelijke gerechtelijke procedure, en of het noodzakelijk is om alle gevraagde beslagen te leggen en niet kan worden volstaan met een gedeelte daarvan. Bij sommige bezittingen, zoals beslag op een woning of bedrijfspand, zal ook moeten worden gesteld en onderbouwd dat de schuldeiser vreest dat als er geen beslag op die bezittingen wordt gelegd, de bezittingen in de tussentijd zullen worden vervreemd of verduisterd. Dit wordt ook wel ‘vrees voor verduistering’ genoemd.

Omdat conservatoir beslag altijd haast heeft, zal de voorzieningenrechter op zeer korte termijn laten weten of hij al dan niet toestemming geeft. Vaak is dit dezelfde dag al of de dag erna. Soms heeft de voorzieningenrechter nog vragen die de advocaat van de schuldeiser eerst moet beantwoorden voordat hij beslist op het verzoek.

Zodra de voorzieningenrechter toestemming heeft gegeven om conservatoir beslag te leggen, welke toestemming ook wel ‘verlof’ wordt genoemd, kan direct een deurwaarder worden ingeschakeld om het beslag (of de beslagen) te leggen. De schuldenaar wordt logischerwijs niet van te voren op de hoogte gebracht dat er beslag wordt gelegd, aangezien de schuldenaar de beslaglegging dan kan frustreren, bijvoorbeeld om snel het banksaldo op te nemen of over te boeken naar een rekening die op een andere naam dan de schuldenaar staat.

Meestal is er op het moment van indiening van het verzoekschrift nog geen inhoudelijke gerechtelijke procedure aanhangig. In dat geval zal de voorzieningenrechter bij zijn toestemming bepalen binnen welke termijn die gerechtelijke procedure, ook wel ‘eis in de hoofdzaak’ genoemd, door de schuldeiser aanhangig moet worden gemaakt. Deze termijn bedraagt in principe veertien dagen. Binnen die termijn zal de schuldeiser dus een dagvaarding moeten laten betekenen aan de schuldenaar (ervan uitgaande dat het een procedure is die met een dagvaarding moet worden ingeleid, wat meestal het geval is). Bij beslaglegging onder een derde, zal de dagvaarding bovendien binnen acht dagen nadat de dagvaarding aan de schuldenaar is betekend aan de derde moeten worden overbetekend. Als de schuldeiser dit niet (tijdig) doet, komt het conservatoir beslag automatisch te vervallen.

Zodra de inhoudelijke gerechtelijke procedure is geëindigd en de schuldeiser is in het gelijk gesteld, kunnen de conservatoire beslagen door de deurwaarder worden uitgewonnen. De deurwaarder kan dan bijvoorbeeld het banksaldo waarop beslag is gelegd opvragen bij de bank en uitbetalen aan de schuldeiser, of het voertuig of de woning waarop beslag is gelegd openbaar verkopen (via een notaris). Mocht de schuldeiser door de rechter in het ongelijk zijn gesteld, dan komt het conservatoir beslag niet direct te vervallen. De schuldeiser krijgt dan de kans om hoger beroep in te stellen. Doet de schuldeiser dit niet tijdig (waardoor het vonnis onherroepelijk wordt), dan komt het conservatoir beslag wel (alsnog) te vervallen.

Risicoaansprakelijkheid bij afwijzing vordering

Nog belangrijk om te vermelden, is dat conservatoir beslag niet geheel zonder risico is. Als de schuldeiser in de inhoudelijke gerechtelijke procedure namelijk in het ongelijk wordt gesteld, komt daarmee vast te staan dat het eerdere conservatoir beslag ten onrechte is gelegd. De schuldeiser is dan (risico)aansprakelijk voor de schade die de schuldenaar door het beslag heeft geleden. Het is dan echter wel aan de schuldenaar om die schade te onderbouwen en aan te tonen, wat vaak niet makkelijk is.

Conclusie

Conservatoir beslag is in de praktijk een belangrijk instrument om veilig te stellen dat de schuldenaar na de inhoudelijke gerechtelijke procedure nog over bezittingen beschikt waarop de schuldeiser zijn vordering kan verhalen. Daarmee kan het conservatoir beslag voor de schuldeiser het verschil zijn tussen alles of niets. Daarnaast heeft conservatoir beslag regelmatig tot gevolg dat de schuldenaar tot betaling overgaat of een schikking wil treffen om van het beslag af te komen. In dat geval hoeft de inhoudelijke gerechtelijke procedure vaak niet eens te worden opgestart of hoeft die niet te worden voortgezet. Zodoende kan conservatoir beslag zeer snel en met beperkte kosten tot (het beoogde) resultaat leiden. Mocht u meer hierover willen weten of tot conservatoir beslag willen overgaan, neem dan vooral contact met ons op.